Start

Była już przygotowana fałszywa kenkarta, artystycznie – że sam by się takiej roboty nie powstydził – wykonane aryjskie dokumenty, jego nowa tożsamość. Opracowano cały plan. Miał go w Drohobyczu „aresztować” człowiek w mundurze gestapowca i przewieźć w bezpieczne miejsce. Do gajówki w podkieleckich lasach. Nałkowska i jego przedwojenny wielbiciel Truchanowski odnaleźli legendarnego w podziemiu Jura–Gorzechowskiego (jej byłego męża), który miał już za sobą podobną akcję. W przebraniu, wydając rozkazy nienagannym berlińskim akcentem wyprowadził z Pawiaka dziesięciu więźniów skazanych na śmierć. Teraz miał ocalić tylko jednego. I to takiego, który jeszcze nie wie o całej akcji. Trzeba go więc o wszystkim uprzedzić, przygotować na tak nadzwyczajną sytuację. Żeby się nie przestraszył, nie targnął na swoje życie. A najpierw – przekonać do ucieczki.

Agata Tuszyńska
Narzeczona Schulza
Warszawa 2015, s. 173

Początek lutego w Zakopanem. Schulz przesyła [Zofii Nałkowskiej – dop.] specjalny podarunek: „Od Brunona jego książka przez niego dla mnie ilustrowana i własnoręcznie oprawiona w brązowy jedwab”. 

Ta przesyłka będzie miała dalsze niespodziewane następstwa…

Alfred Łaszowski opowiadał, jak to zazdrosny i wściekły przyjaciel Nałkowskiej – przyszły mąż – Bogusław Kuczyński na jej oczach podarł ów przesłany przez Schulza manuskrypt „Sklepów cynamonowych” z jego rysunkami. Schulz prosił później Łaszowskiego podczas wizyty u Nałkowskiej, aby z nim został, bo on się boi być z Kuczyńskim sam na sam w jednym pokoju. Wyraźnie powiedział, że się boi…

Czytaj więcej: Wiesław Budzyński

W październiku 2013 roku wraz z Zespołem Literackim Ekumenicznego Uniwersytetu Trzeciego Wieku odwiedziliśmy Muzeum im. Zofii i Wacława Nałkowskich w Wołominie.

Skąpany w blasku jesiennego słońca ogród, prowadził nas szerokim podejściem i schodami do małego, drewnianego, starego domu na górce. Ten ciekawy dom, otoczony jest bogatym drzewostanem: dębów, klonów, brzóz, olch i bzów w sąsiedztwie dorodnych sosen. Po przeciwnej stronie wejścia, za domem, rozciąga się teren zielonych łąk schodzących zboczem w dół ku w oddali widniejącym zabudowaniom. Co prawda obraz ten przesłaniają liczne stare drzewa. Jestem inż. ogrodnikiem z zawodu, dlatego też moja dusza miłośnika przyrody, zobaczyła oczami wyobraźni, rozciągające się rozległe łąki pełne słońca i kwiatów, które musiały kształtować charakter i osobowość przyszłej pisarki.

Czytaj więcej: Domy nad łąkami w pamięci i sercu

Przychodzi mi na pamięć takie oto jedno lato, zamknięte w puszczach leśnych nad rzeką Teterewem, dżdżyste i grzybne, mokre i samotne; miałem wtedy szesnaście lat. Cóż za objawienia! W leśnej głuszy brzmiały wówczas beethovenowskie sonaty, grane na prastarym fortepianie, i – jak błyskawice, rozjaśniające duszne i burzliwe niebo – książki. Repertuar ich może wyda się dzisiejszej młodzieży nieco naiwny lub przestarzały, ale dla moich szesnastu lat to były wstrząsy niezapomniane. A w tym wieku czyta się przecież bez żadnego wyboru, pochłania wszystko, co pod rękę wpadnie. "Wiosenne Wody" Turgieniewa, "Bracia Karamazow", "Portret Doriana Graya", "Gotyckie Pokoje" Strindberga, "Ad Astra" Orzeszkowej i Romskiego – tytuły książek bezładnie cisną mi się na usta. Trudno mi było wówczas ustalić ich hierarchię. A i dziś jeszcze z tą lekturą związanych jest dla mnie tyle afektów, tyle namiętności, że niełatwo mi jest wśród nich przebierać i jakąś hierarchię między nimi ustalić. Jeżeli do tego dodamy pierwsze objawienia poezji francuskiej i rosyjskiej, Moréasa i Błoka – można będzie zrozumieć, czym się stało owo lato.

Czytaj więcej: Jarosław Iwaszkiewicz